Wrocław jest domem przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych. Mieszkają tu między innymi Ukraińcy, Niemcy, Żydzi, Białorusini czy Karaimi, Romowie, Ormianie, Łemkowie i Tatarzy. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym z 2005 r. gwarantuje wszystkim równe traktowanie bez względu na pochodzenie etniczne oraz reguluje sprawy z zachowaniem i rozwojem tożsamości.
Mniejszość narodowa lub etniczna wg ustawy to grupa ludzi zamieszkująca obszar Polski co najmniej 100 lat, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią.
Oprócz społeczności wspomnianych w ustawie (z formalnym statusem), warto wspomnieć, że we Wrocławiu od wielu lat mieszkają przedstawiciele innych narodowości np. Grecy, Bułgarzy, którzy również mają swoje organizacje społeczne.
Mniejszości narodowe w Polsce:
Mniejszości etniczne w Polsce:
Ilu przedstawicieli mniejszości narodowych i etnicznych mieszka we Wrocławiu? Według najnowszych danych ze spisu powszechnego z 2021 r. identyfikację narodowo-etniczną inną niż polska w całym kraju zadeklarowało ponad pół miliona osób, ale przynależność do innego narodu lub wspólnoty etnicznej podało ponad 900 tys. osób.
Na Dolnym Śląsku niepolską identyfikację podało około 48 tysięcy mieszkańców, najwięcej ukraińską (prawie 10 tys. osób), niemiecką (ok. 9 tys. osób), łemkowską (5,5 tys.), śląską (4 tys.).
Wydaje się jednak, że są to dane niedoszacowane, patrząc m.in na liczbę Romów, których według spisu na Dolnym Śląsku zamieszkuje 1.5 tys.
Warto wiedzieć też, że przedstawiciele mniejszości to nie migranci ani uchodźcy. W ostatnich latach – ze względu na wydarzenia najpierw na Białorusi, później w Ukrainie – Wrocław stał domem dla wielu obywateli właśnie tych krajów i to właśnie ta grupa dominuje w przekazach medialnych oraz świadomości społeczeństwa. Wiele z nowo przybyłych osób zresztą angażuje się w działania organizacji mniejszościowych.
Główne zadania, na których skupiają się organizacje mniejszości narodowych i etnicznych to nauka języka czy organizacja wydarzeń podtrzymujących i prezentujących kulturę i tożsamość danej grupy. Warto zaznaczyć, że o aktywności grup społecznych decyduje nie tylko ich liczebność, ale zaangażowani i charyzmatyczni liderzy i liderki.
Początki współpracy między wrocławskimi mniejszościami, to we Wrocławiu to połowa lat 90. ubiegłego wieku, gdy z inicjatywy duchownych chrześcijańskich (katolickich, prawosławnych i protestanckich) oraz działacza społeczności żydowskiej zaczyna funkcjonować Dzielnica Wzajemnego Szacunku - Czterech Wyznań. W jej granicach znajduje się kościół katolicki, kościół ewangelicki, cerkiew prawosławna i synagoga. Dzielnica symbolizuje różnorodność i tolerancję religijną i kulturową Wrocławia.
Tego samego czasu sięga pierwsza Wrocławska Kutia, organizowana do dzisiaj. To wigilijne spotkanie wrocławskich mniejszości narodowych i etnicznych organizowane przez wrocławskie koło Związku Ukraińców w Polsce. To nie tylko okazja do prezentacji swojej kultury czy kuchni, ale przede wszystkim integracji.
Oficjalnie samorząd Wrocławia zainicjował współpracę mniejszości we Wrocławiu w 2007 r., dwa lata później, 12.02.2009 roku, powołano porozumienie mniejszości narodowych i etnicznych pod nazwą Kalejdoskop Kultur. W roku 2014 przewodnicząca i wiceprzewodniczący Porozumienia Kalejdoskop Kultur: Mariola Abkowicz i Igor Salamon powołali Fundację Kalejdoskop Kultur. W ramach prowadzonych działań w partnerstwie zorganizowano szereg projektów (m.in. 12 edycji festiwalu Kalejdoskop Kultur, seminaria, konferencje, debaty, spotkania), mających na celu włączanie tematyki mniejszościowej w miejski dyskurs społeczny.
Największa liczba tej narodowości zamieszkuje południowo-wschodnią część Polski. We Wrocławiu obecnie zdecydowana większość Białorusinów to migranci uciekający przed reżimem Łukaszenki.
Jedną z organizacji zajmujących się tematyką białoruską jest Fundacja „Za wolność waszą i naszą”, organizowany jest też Festiwal Niezależnej Kultury Białoruskiej (w 2023 odbyła się XI edycja).
Przedstawicieli mniejszości niemieckiej z Wrocławiu i okolic skupia Niemieckie Towarzystwo Kulturalno-Społeczne we Wrocławiu, które zarejestrowano w 1991 r. Głównym celem Towarzystwa jest pielęgnowanie i popularyzacja języka niemieckiego (m.in. zajęcia językowe dla dzieci) oraz tradycji i kultury Niemiec oraz Dolnego Śląska.
To właśnie wieloletnia działaczka NTKS Irena Lipman była jedną z inicjatorek festiwalu Kalejdoskopu Kultur i sygnatariuszek oraz wiceprzewodniczącą Porozumienia KK. Przewodnicząca NTKS Renata Zajączkowska również sygnowała Porozumienie KK. We Wrocławiu co trzy lata odbywa się Festiwal Kultury Mniejszości Niemieckiej.
Łemkowie, podobnie jak Ukraińcy, obecni są we Wrocławiu od lat 50. ub.w. Część społeczności identyfikuje się z narodem ukraińskim. Kiedyś zamieszkiwali okolice Bieszczad i Beskidu Niskiego, po „Akcji Wisła” najwięcej Łemków mieszka w województwach: dolnośląskim, małopolskim i lubuskim.
Główne organizacje to Zjednoczenie Łemków (również koło we Wrocławiu) oraz Stowarzyszenie Łemków.
Przedstawiciele społeczności karaimskiej zamieszkują w Rzeczypospolitej od ponad 630 lat, a do Wrocławia trafili po II wojnie światowej. Od 1946 roku we Wrocławiu działała kienesa (dom modlitwy), w której do roku 1989 roku posługę kapłańską pełnił jedyny hazzan w Polsce, Rafał Abkowicz. Język karaimski należy do grupy języków turkijskich i obecnie jest językiem zagrożonym. Religia karaimska oparta jest jedynie na Starym Testamencie. Jak sami o sobie mówią, są najmniejszą mniejszością etniczną w Polsce.
W 1997 we Wrocławiu zarejestrowano Związek Karaimów Polskich, a jego działalność to m.in. szerzenie wiedzy na temat mniejszości karaimskiej, zachowanie dziedzictwa oraz podtrzymywanie poczucia tożsamości narodowej społeczności karaimskiej. Mariola Abkowicz, przewodnicząca ZKP, jest przewodniczącą Porozumienia Kalejdoskop Kultur, fundatorką Fundacji KK. Jest również członkinią Komisji Wspólnej Rządu i Mniejszości Narodowych i Etnicznych.
Ukraińska mniejszość narodowa we Wrocławiu obecna jest od lat 40-tych ubiegłego wieku, choć większość z nich trafiła tu po przesiedleniu w ramach Akcji Wisła. Przez lata siedzibą Ukraińców we Wrocławiu był klub (tzw. domiwka) przy ulicy Ruskiej 46, gdzie aktualnie funkcjonuje Fundacja Ukraina.
Główną organizacją skupiającą mniejszość jest Związek Ukraińców w Polsce (ZUwP), koło we Wrocławiu (ukraincy.org.pl). Związek organizuje naukę języka ukraińskiego dla dzieci, wydarzenia promujące kulturę ukraińską, pracuje na rzecz polsko-ukraińskiego pojednania. ZUwP we Wrocławiu organizuje Wrocławską Kutię, czyli spotkanie mniejszości narodowych i etnicznych przy wigilijnym stole połączone z Radosnym Kolędowaniem w ramach Dni Jedności Chrześcijan oraz festiwal VIVA UKRAINA VIVA POLONIA. Igor Salamon, przewodniczący ZUwP we Wrocławiu jest sygnatariuszem Porozumienia Kalejdoskop Kultur, i jego wiceprzewodniczącym oraz fundatorem Fundacji Kalejdoskop Kultur. Dużą rolę w podtrzymaniu ukraińskiej tożsamości narodowej odgrywa również cerkiew greckokatolicka.
Romowie w naszym regionie mieszkają praktycznie od zawsze. Największa grupa romska we Wrocławiu osiedliła się w dzielnicy Brochów. Są to obywatele polscy, głównie przedstawiciele grupy Bergitka Roma – polscy Cyganie wyżynni (karpaccy), którzy od kilkunastu pokoleń prowadzą osiadły tryb życia, a wcześniej zamieszkiwali tereny Podkarpacia. We Wrocławiu mieszkają również Romowie z grupy Polska Roma, Kelderasze i Lowarzy.
Porozumienie Kalejdoskop Kultur sygnował nieżyjący już Józef Mastej, prezes Stowarzyszenia Romów we Wrocławiu “Romani Bacht”.
We Wrocławiu od dziesięcioleci żyją także przedstawiciele mniejszości, które oficjalnie nie są objęte ustawą. Do społeczności, które we Wrocławiu stworzyły swój dom to m.in. Grecy zrzeszeni wokół Stowarzyszenia Greków w Polsce Odysseas czy Bułgarzy.
We Wrocławiu działa prawie 30 konsulatów reprezentujących państwa z różnych części świata. Poza konsulatem Niemiec, Ukrainy i Węgier, to przedstawicielstwa honorowe. Listę działających we Wrocławiu konsulatów znajdziecie pod linkiem: https://www.wroclaw.pl/urzad/konsulaty.
dorota.kozak-rybska@wcrs.pl
Piętnaście lat temu we Wrocławiu przedstawiciele mniejszości narodowych i etnicznych…
Połowa stycznia to od ponad dwudziestu lat wyjątkowy czas spotkań…
